Internet to nie tylko skarbnica wiedzy, ale też przestrzeń pełna fałszywych treści, manipulacji i dezinformacji. W tym artykule pokazujemy, dlaczego umiejętne wyszukiwanie informacji w internecie i ich selekcja są tak ważne i jak nie dać się oszukać w cyfrowym świecie.

Rekordowy czas online – jak przygotować młodzież do świadomego korzystania z sieci?

„Badania „Nastolatki 3.0” wskazują, że młodzi ludzie spędzają coraz więcej czasu online. Obecne badanie wykazało, że jest to średnio 5 godzin i 36 minut dziennie. W 2014 roku były to 3 godziny i 40 minut, a w roku 2020 – 4 godziny i 50 minut” – czytamy w raporcie przygotowanym przez Naukową i Akademicką Sieć Komputerową – Państwowy Instytut Badawczy (NASK).

W obliczu rosnącej liczby godzin spędzanych online oraz różnorodności dostępnych treści ważne jest, aby młodzi użytkownicy potrafili odróżniać wiarygodne źródła od dezinformacji.

Szukam, więc… sprawdzam! Dlaczego dzieci muszą uważać w sieci?

Nowoczesne sposoby wyszukiwania informacji w internecie umożliwiają szybkie dotarcie do źródeł. Sieć to dla dzieci naturalne źródło wiedzy – szybkie, dostępne od ręki i z pozoru nieskończone. Gdy potrzebują odpowiedzi na pytanie, często wchodzą na przypadkowe strony internetowe. Właśnie dlatego tak istotne jest, by umiały szukać informacji świadomie.

W sieci obok wartościowych treści można trafić na reklamy udające artykuły, strony o mylących nazwach i nieprawdziwe cytaty przypisywane znanym osobom. Algorytmy często pokazują to, co jest popularne, a niekoniecznie prawdziwe. Co gorsza, niektóre fałszywe informacje wyglądają bardzo wiarygodnie – mają atrakcyjną grafikę, oficjalnie brzmiące nagłówki, a nawet sfałszowane źródła.

Dzieci, które nie wiedzą, jak odróżnić prawdziwe treści od tych zmanipulowanych, mogą łatwo paść ofiarą fake newsów, teorii spiskowych czy szkodliwych mitów. Dlatego muszą mieć świadomość, że wyszukiwanie informacji w internecie to dziś nie tylko umiejętność techniczna – to kompetencja, która wpływa na sposób myślenia, podejmowania decyzji i kształtowania poglądów.

Przeczytaj, sprawdź, zaczekaj – sposoby świadomego wyszukiwania informacji w internecie

Cyfrowy świat oferuje ogrom wiedzy, ale też niesie ze sobą pułapki, na które młodzi użytkownicy są szczególnie podatni. Umiejętne wyszukiwanie informacji jest więc kluczowe. Oto kilka praktycznych sposobów, jak wspierać dziecko w mądrym poruszaniu się po internecie:

1.     Ucz dziecko krytycznego myślenia

Nie każda treść w internecie jest prawdziwa i to jest jedna z najważniejszych lekcji. Dziecko powinno rozumieć, że to, co znajdzie w sieci, nie zawsze jest zgodne z rzeczywistością. Zamiast wierzyć bezrefleksyjnie, warto zadawać pytania: Kto to napisał? Dlaczego? W jakim celu?

2.     Pomóż odróżniać fakty od opinii

W sieci łatwo pomylić subiektywne przekonania z faktami, zwłaszcza jeśli dana opinia jest powtarzana wiele razy i w różnych miejscach. Ucz dziecko, że fakt można sprawdzić (w innych źródłach), a opinia to czyjś punkt widzenia – i każdy ma prawo mieć inny.

Sprawdź również: Bezpieczeństwo w sieci – 7 zasad korzystania z internetu dla dzieci

3.     Zachęcaj do weryfikowania źródeł

Informacja to nie wszystko, ważne, skąd pochodzi. Sposoby wyszukiwania informacji w internecie powinny opierać się na zweryfikowanych źródłach wiedzy, takich jak strony instytucji państwowych, encyklopedie, wiarygodne słowniki czy bazy naukowe. To nawyk, który procentuje przez całe życie.

4.     Pokaż, że zdjęcia mogą kłamać

Obraz to potężne narzędzie, ale bywa też niebezpiecznie przekłamany. Pokaż dziecku przykłady retuszu, manipulacji kadrem czy kontekstem zdjęcia. Dzięki temu nauczy się, że nie wszystko, co widzi, odzwierciedla prawdę.

5.     Wyjaśnij, czym są fake newsy

Fałszywe informacje potrafią rozprzestrzeniać się błyskawicznie i wpływać na emocje, decyzje, a nawet całe społeczeństwa. Dziecko powinno wiedzieć, że fake news to celowa manipulacja i że każdy może paść jej ofiarą, jeśli nie będzie ostrożny.

6.     Pokaż narzędzia do sprawdzania informacji

Wyszukiwanie informacji to podstawowa kompetencja w pracy naukowej i zawodowej. W internecie istnieje wiele darmowych narzędzi i stron, które pomagają weryfikować informacje – np. portale fact-checkingowe, takie jak Demagog, FakeHunter czy Snopes. Naucz dziecko, jak z nich korzystać – to umiejętność XXI wieku.

Przeczytaj także: Domowe zasady ekranowe: jak wprowadzić i przestrzegać?

7.     Zachęcaj do porównywania źródeł

Jeśli dziecko przygotowuje się np. do prezentacji, niech korzysta z więcej niż jednego źródła. To uczy je patrzenia szerzej, dostrzegania różnych perspektyw i lepszego rozumienia tematu, a przy okazji rozwija empatię i szacunek dla odmiennych poglądów.

Wyszukiwanie informacji w internecie – podstawowa umiejętność, którą warto rozwijać u dziec

Wychowanie cyfrowe to nie jednorazowa rozmowa, ale proces. Doskonale sprawdzi się tu zasada: przeczytaj, sprawdź, zaczekaj. Warto sprawdzić źródło informacji, odczekać kilka dni i zobaczyć, co inni piszą na dany temat. Im wcześniej zaczniemy wprowadzać dzieci w świat krytycznego myślenia, tym większa szansa, że będą odporne na dezinformację i będą potrafiły poruszać się w internecie w bezpieczny, odpowiedzialny i mądry sposób.

Warto doczytać:

1. Jak nie dać się nabrać na fałszywe treści w internecie?
2. Era (dez)informacji

Warto obejrzeć:

1. Dylemat społeczny, reż. Jeff Orlowski-Yang